Po Wielkiej Wojnie. Nowa Europa 1918–1923. Międzynarodowa wystawa plenerowa w Warszawie w ramach obchodów 100-lecia Bitwy Warszawskiej

Ekspozycja, przygotowana przez Europejską Sieć Pamięć i Solidarność we współpracy z międzynarodowym gronem historyków, stanowi próbę syntezy burzliwych początków dwudziestolecia międzywojennego, ze szczególnym uwzględnieniem historii Europy Środkowo-Wschodniej. Składa się na nią ponad 200 ujętych w interaktywną formę materiałów archiwalnych – fotografii, dokumentów, filmów, map oraz indywidualnych świadectw pamięci.

Wystawa Po Wielkiej Wojnie. Nowa Europa 1918–1923 prezentowana jest od dwóch lat w ramach międzynarodowego tournée. Odwiedziła dotąd Pragę (Czechy), Sarajewo (Bośnia i Hercegowina), Bratysławę (Słowacja), Verdun (Francja), Berlin (Niemcy) i Weimar (Niemcy), a w 2020 roku po raz pierwszy zawitała do Polski (Wrocław, Kraków, Warszawa). Warszawska prezentacja wystawy wpisana została do oficjalnego programu obchodów 100-lecia Bitwy Warszawskiej.

W tym roku przypada 100. rocznica bitwy, mającej doniosłe znaczenie dla przebiegu procesu ustanawiania granic, polskiej drogi do niepodległości i powstrzymania marszu Armii Czerwonej na Zachód, grożącego rozlaniem się rewolucji bolszewickiej na wiele krajów europejskich. Wojna polsko-bolszewicka oraz bitwa mają do dzisiaj fundamentalne znaczenie dla polskiej tożsamości oraz pamięci. Unikatowy charakter wystawy, uwzględniający różne punkty widzenia i różne narracje, pozwala spojrzeć na Bitwę Warszawską z szerszej, europejskiej perspektywy. Ukazuje jej znaczenie w kontekście międzynarodowym, co pozwala na lepsze zrozumienie jej wagi i roli w procesie kształtowania się ładu europejskiego po pierwszej wojnie światowej. 

Bogaty wybór materiałów pokazywanych na wystawie dokumentuje i uświadamia niespotykaną skalę przemian, jakie zaszły w latach 1918–1923 w Europie. Pierwsza wojna światowa (1914–1918) całkowicie zmieniła oblicze kontynentu. Na gruzach czterech mocarstw wyrosło kilkanaście nowych państw. Prawie wszystkie granice zostały wytyczone na nowo, często na fali konfliktów zbrojnych, do których dochodziło jeszcze w ciągu kolejnych pięciu lat od oficjalnego zakończenia wojny. W wielu miejscach procesy te zakończyły się dopiero ok. 1923 roku. W wyniku ścierania się różnych, często odmiennych racji wyłoniła się tzw. Nowa Europa (określenie użyte po raz pierwszy przez czechosłowackiego prezydenta Tomáša G. Masaryka), w której część narodów postrzegała wynik wojny jako ogromną tragedię, a dla innych był on kulminacją wysiłków w walce o niepodległość. Wszystkie jednak połączył trud odbudowy ze zniszczeń wojennych i wysiłki modernizacyjne przebiegające w cieniu zmian nie tylko politycznych, ale także społecznych, gospodarczych i kulturalnych.

– Chcemy pokazać, że konsekwencje niektórych zjawisk sprzed 100 lat odczuwamy do dziś. Poprzez zestawienie różnych interpretacji procesów, które rozegrały się w naszym regionie po Wielkiej Wojnie, możemy zaprezentować także odmienne wrażliwości poszczególnych narodów i różnorodność obrazów tego konfliktu utrwalonych w zbiorowej pamięci. – mówi prof. Jan Rydel, koordynator strony polskiej w Europejskiej Sieci Pamięć i Solidarność (ENRS), a prof. Barbara Kirshenblatt-Gimblett, jedna z konsultantek scenariusza wystawy, dodaje: – Wystawa przywołuje ważne wydarzenia sprzed 100 lat, uzmysławiając nam, dlaczego są one istotne dla zrozumienia nie tylko II wojny światowej, ale także współczesnej Europy Środkowo-Wschodniej.

O merytorycznym kształcie wystawy decydowało grono złożone z historyków pochodzących z 20 państw z całego świata. Oprócz wyżej wymienionych do grona tego należą m.in. prof. Jay M. Winter (Yale University, USA) i prof. Andrzej Chwalba (Polska).

Więcej informacji na temat projektu, ekspertów zaangażowanych w przygotowanie wystawy oraz międzynarodowej trasy można znaleźć pod adresem: www.enrs.eu/afterthegreatwar.

Zapraszamy także do zapoznania się z materiałami video: https://www.youtube.com/playlist?list=PL3mposj9_bGsZEmg_I57UpfEOIKRD1Xm1

Ze względu na sytuację związaną z epidemią wirusa COVID-19 prezentacja odbywa się przy zachowaniu dostępnych środków bezpieczeństwa.