Mózg a sztuka

Człowiek jest gatunkiem zdolnym do tworzenia, oceny i odczuwania przyjemności ze sztuki. Chociaż współczesna małpa też lubi się bawić farbami i pędzlem, tworzenie i percepcja sztuki jest jednak charakterystyczną cechą człowieka, a nie małp. W wyniku ewolucji w mózgu ludzkim wykształciły się charakterystyczne tylko dla niego obszary, w których kryje się nasze człowieczeństwo, między innymi zdolność do pojmowania i tworzenia sztuki. Fakt, że sztuka towarzyszyła człowiekowi – Homo sapiens - od początków powstania naszego gatunku sugeruje, że jest dla nas aktywnością niezbędną i poza znaczeniem użytkowym (instrukcje łowieckie) mistycznym (kulty religijne) bezpośrednio wpływała na rozwój ludzkiego mózgu.

            Poczucie piękna jest właściwe człowiekowi, ale dyskusja czy piękno jest własnością przedmiotu, czy postrzegania (poglądy Platona versus Kanta) nie jest do końca rozstrzygnięta. Kawabata i Zeki (2004) wykazali obecność grup neuronów w mózgu reagujących swoiście na obiekty uważane za piękne i innych, reagujących na brzydkie. Te pierwsze znajdują się w swoiście ludzkich częściach kory mózgowej. Z drugiej strony wydaje się, że pewne cechy obiektu, takie jak symetria i złoty podział, mają pozytywny wpływ na odczucia estetyczne.

            Bardzo ważnym odkryciem było, że odbiór sztuki aktywuje mózg. W szczególności sztuka,. Zwłaszcza uprawiana czynnie, ma zdolność do aktywowania uwagi poznawczej, czyli zdolności do wybiórczego skupienia się na bodźcach intelektualnych przez czas wystarczający dla ich zakodowania i zapisania w pamięci roboczej. Uwaga poznawcza jest niesłychanie ważną funkcją intelektualną, umożliwiającą nam rozwój umysłowy, a stąd zdolność sztuki do jej aktywacji czyni z niej fenomen o niesłychanej doniosłości dla naszego gatunku. Szczególnie interesujące wyniki przyniosły próby zastosowania sztuki w edukacji szkolnej, a zwłaszcza wprowadzany przez Centrum Leonarda Bernsteina program uczenia przez sztukę (Artful Learning). Okazało się, że trening artystyczny dzieci w każdej dziedzinie sztuki sprzyja ich rozwojowi ogólnemu.

Aktywowana przez sztukę uwagą poznawczą jest funkcją zasadniczą dla przeżywania i tworzenia sztuki, a równocześnie funkcją, którą uczenie sztuki usprawnia. Badania neurobiologiczne wykazały, że jest ona kontrolowana genetycznie i związana z aktywnością układu dopaminergicznego w zawoju obręczy. Połączone badania neuroobrazowania mózgu i mapowania genetycznego doprowadziły do odkrycia kilku genów-kandydatów do regulacji poznania estetycznego, poprzez wpływ na uwagę poznawczą. Są to geny związane z funkcjonowaniem układu dopaminergicznego, który jest związany z układem nagrody, którego pobudzenie daje poczucie przyjemności. Stąd przeżycie estetyczne jest zachowaniem nagradzanym i poszukiwanym przez człowieka.

Fascynującym zagadnieniem jest sztuka psującego się mózgu.

Sztuka uprawiana często przez schizofreników, pozwala nam na wgląd w subiektywny świat człowieka dotkniętego tą chorobą, a równocześnie dostarczyć niezwykłych przeżyć estetycznych osobom zdrowym (np. malarstwo El Greco).. Niesłychanie interesująca jest też sztuka tworzona przez cierpiących na otępienia, zarówno typu czołowo-skroniowego, wyzwalające niezwykłą kreatywność, jak i typu alzheimerowskiego, w których uprawianie sztuki pozostaje czasami ostatnią nicią łączącą gasnący umysł z otaczającym światem.

dodane przez Wszechnica PAN