Jan Bułhak. Fotografik

Najwcześniejsze obrazy fotograficzne Bułhaka to nastrojowe krajobrazy z okolic Mińska i Nowogródka, romantyczne studia postaci kobiet w pejzażu, widoki dworów rodziny i przyjaciół.

Jan Bułhak fotografował dla Zarządu Miasta Wilna tworząc bezcenny portret architektury, urbanistyki i przyrody tego niezwykłego miejsca. W Polsce odrodzonej po zakończeniu I wojny światowej, w ramach zbioru zdjęć fotograficznych z całej Polski obok Wilna powstały także obrazy Warszawy, Krakowa, Lwowa, Lublina, Poznania, Pomorza, Bałtyku i Gdańska. Wśród fotografii zabytków architektury zawsze znajdowało się miejsce dla pejzażu z przydrożnym krzyżem, kapliczką lub młynem, dla studiów kwiatów i chmur.

Jan Bułhak był także portrecistą oraz fotoreporterem. Przykładem jego pracy są wyraziste portrety dzieci, kobiet i starców fotografowanych w trudnym dla ludności Wilna wojennym roku 1915. Fotografik pozostawił także cenne dokumentacje takich wydarzeń jak: otwarcie Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie w 1919, konserwacja obrazu Matki Boskiej Ostrobramskiej w 1927 czy odkrycie grobów królewskich w krypcie katedry wileńskiej 21 września 1931. Wiele z tych zdjęć znalazło się w prasie ilustrowanej, w przewodnikach, książkach i na pocztówkach, gdyż Bułhak chętnie współpracował z wydawcami w celu upowszechniania fotograficznego obrazu Polski. Temu przesłaniu służyła propagowana przez artystę idea fotografii ojczystej, której celem miało być zobrazowanie narodowego dziedzictwa kulturowego przez połączenie w obrazie fotograficznym piękna i wiedzy.

Obok aktywności twórczej Bułhak formułował własne poglądy teoretyczne na fotografię artystyczną. Publikował je w licznych artykułach i książkach. Artysta poświęcał się także pracy dydaktycznej oraz tworzeniu i integracji środowiska fotografików. Od 1919 kształcił młodzież w Zakładzie Fotografii Artystycznej istniejącym na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie do wybuchu wojny w 1939.

W dramatycznym roku 1920 Bułhak przebywał w Warszawie. Powstała wówczas seria fotografii stolicy kraju, która urodą i sposobem patrzenia na barokową architekturę miasta czy zapomniane zaułki przypomina wcześniejsze zdjęcia ukochanego przez artystę Wilna. W tym samym 1920 roku Muzeum Narodowe w Warszawie po raz pierwszy zakupiło od Jana Bułhaka jego fotograficzne obrazy Warszawy.

W 1927 Bułhak założył Fotoklub Wileński, w 1930 Fotoklub Polski, a w 1946 podjął wraz z Leonardem Sempolińskim działania na rzecz utworzenia Związku Fotografików Polskich (ob. Związek Polskich Artystów Fotografików) i Polskiego Towarzystwa Fotograficznego. W 1946, jako pierwszy artysta fotografik, eksponował w Muzeum Narodowym w Warszawie indywidualną wystawę zdjęć zatytułowaną Ruiny Warszawy.

W zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie znajduje się blisko tysiąc obrazów fotograficznych autorstwa Jana Bułhaka oraz cenne albumy komponowane przez artystę, który dzięki swej imponującej aktywności, wywarł największy wpływ na polską fotografię 1. poł. XX w. Jego fotografie cechuje charakterystyczna dla postawy piktorialnej staranna kompozycja zgodna z zasadami właściwymi sztukom plastycznym, harmonia światłocienia, stopniowanie planów i walorów, miękkość rysunku. Wiele mniej znanych fotografii mistrza dowodzi, że nieobce były mu także zasady nowej rzeczowości, z którą to postawą artystyczną polemizował na gruncie teorii, ale w praktyce najwyraźniej od niej nie stronił. Zasługą artysty pozostało utrwalenie znaczenia fotografiki jako dyscypliny artystycznej i wprowadzenie jej na trwałe do kultury narodowej.